Finans Lideri İçin Kritik Bilgi: Federal Reserve Sistemi ve Küresel Etkileri

 

Finans Lideri İçin Kritik Bilgi: Federal Reserve Sistemi ve Küresel Etkileri

 

 

TEMMUZ 2025 

 


Sekb Danışmanlık
Hasan YUYUCU            

 

 

 

Federal Reserve Sistemine Giriş

Birleşik Devletler Merkez Bankası Sistemi (Federal Reserve), 1913 yılında çıkarılan "Federal Reserve Act" ile kurulmuştur. Ülke geneli 12 Federal Reserve bölgesine ayrılarak her biri için birer Federal Reserve Bankası oluşturulmuştur: Atlanta, Boston, Chicago, Cleveland, Dallas, Kansas City, Minneapolis, New York, Philadelphia, Richmond, San Francisco ve St. Louis. Washington’daki Federal Reserve Guvernörler Kurulu tarafından denetlenen bu yapı, merkez bankacılığı işlevlerini yerine getirir.
New York Federal Reserve Bankası, özellikle açık piyasa işlemleri açısından sistemin en önemli halkasıdır. Sisteme bağlı 25 şube ve yaklaşık 6.000 üye banka da işleyişin ayrılmaz parçasıdır.
Yedi kişiden oluşan Guvernörler Kurulu üyeleri, Senato’nun onayına bağlı olarak Birleşik Devletler Başkanı tarafından 14 yıllık bir süre için atanmaktadırlar. Bölgesel bankaların başkanları ise genellikle özel sektör temsilcilerinin oluşturduğu bir yönetim kurulu tarafından atanır.

 

Federal Rezervin Görev ve Araçları

The Federal Reserve System veya kısaca Fed’in kuruluş yasasında izleyeceği para politikası belirlenen temel amaçlar:
•    Fiyat istikrarını sağlamak,
•    Maksimum istihdamı desteklemek,
•    Uzun vadeli faiz oranlarını dengelemek,
•    Ekonomik büyümeyi ve dış dengeyi gözetmek.


Federal Rezerv, para politikasının üç aracını kontrol etmektedir:
•    Açık piyasa işlemleri,
•    İskonto oranı,
•    Rezerv gereksinimleri.
Federal Rezerv Sistemi Guvernörler Kurulu, iskonto oranı ve rezerv gerekliliklerinden sorumludur. Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) ise açık piyasa işlemlerinden sorumludur. Federal Rezerv, bu üç aracı kullanarak, mevduat kurumlarının Federal Rezerv Bankalarında muhafaza ettiği bakiyelerin talebini ve arzını etkileyerek federal fon oranını değiştirir.

Federal Fon Oranı: Mevduat kurumlarının Federal Rezerv’deki bakiyelerini bir gecede diğer mevduat kurumlarına ödünç olarak verdiği faiz oranıdır.

Federal fon oranında ortaya çıkan değişiklikler; 
•    Diğer kısa vadeli faiz oranlarını,
•    Döviz kurlarını,
•    Uzun vadeli faiz oranlarını,
•    Para ve kredi miktarını ve bunların sonucunda istihdamı, mal ve hizmet fiyatlarını etkileyerek küresel bir olaylar silsilesini başlatır.

 

FOMC ve Politika Kararları
Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) düzenli olarak planlanmış olarak yılda sekiz toplantı gerçekleştirir. Bu toplantılarda, ekonomik ve finansal koşullar değerlendirilir, para politikası belirlenir ve fiyat istikrarı gibi uzun vadeli hedefler hakkında riskler değerlendirilir. Komite, açık piyasa işlemlerinin gerçekleştirilmesine dair tüm kararların alınmasından sorumludur. FOMC kararları, genel para ve kredi şartları ile birlikte hem reel sektör hem de sermaye piyasaları üzerinde doğrudan etkiye sahiptir.

Açık Piyasa İşlemleri: Dolaşımdaki para miktarının kontrol edilebilmesi için Merkez Bankası tarafından hazine bonosu, hisse senedi ve tahvil alım satımı gerçekleştirilmesidir. Böylelikle, banka rezervlerinin hareketlerini kontrol eden Merkez Bankası, piyasaya sunulan parayı etkilemektedir.

 

 

Fed’in Küresel Etkileri

Federal Reserve, sadece Birleşik Devletler ekonomisini değil; gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere küresel finansal istikrarı da doğrudan etkiler. Örneğin:


•    2008 finansal krizinde faizleri neredeyse sıfıra indirip parasal genişleme (QE) programları başlattı (Kasım 2008’de QE 1 – Birinci nicel genişleme paketi 600 milyar Amerikan Doları tahvil alımı içermekteydi. Mart 2009’daki QE 1 uzatımında ise birinci nicel genişleme paketinin devamı niteliğinde 300 milyar Amerikan Doları tutarında tahvil alımı ve 750 milyar Amerikan Doları tutarında ipoteğe dayalı menkul kıymet alımı gerçekleştirilmişti). 
•    2020'de COVID-19 pandemisi sonrası yeniden genişlemeci politikalar izledi.
2022 Haziran’da ise, enflasyonla mücadele amacıyla politika faizini 75 baz puan artırdı. Aynı anda bilanço daraltma süreci de başlatıldı. Bu adım, piyasalarda yaklaşık 100 baz puanlık sıkılaştırıcı etki oluşturdu.


Nicel genişleme en basit ifadeyle para basmaktır. Federal Reserve, yoktan para oluşturmak için piyasa yapıcısı denilen seçkin bir grup bankadan Hazine bonosu satın alır. Bu bankalar devlet fonlarından diğer bazı merkez bankalarına, emeklilik fonlarına, kurumsal yatırımcılara ve net serveti yüksek olan bireylere kadar geniş bir küresel müşteri tabanına sahiptir. Hazine’nin yeni bono ihalelerinde satış garantisi verip mevcut bonolar için piyasa oluşturarak Fed ile piyasa arasında aracılık yapmış olurlar.


Parasal genişleme (QE): Ekonomiyi canlandırmak için faiz oranları düşürülür, tahvil alımları artırılır. Bu sayede bankacılık sistemi üzerinden daha fazla para piyasaya verilir.


Parasal daralma (QT): Enflasyon riskini azaltmak veya aşırı kredi genişlemesini kontrol altına almak için faiz oranları artırılır, bilanço küçültülür.


Fed para arzını artırmak istediğinde piyasa yapıcı olarak tabir edilen bu firmalardan tahvil satın alır ve bu firmalara söz konusu tahviller karşılığında para verir. Para piyasa yapıcıların hesaplarına gider ve bankacılık sistemi içinde daha fazla para oluşturulmasını desteklemiş olur. Fed para arzını daraltmak istediğinde ise, piyasa yapıcı firmalara tahvil satar. Fed ve piyasa yapıcı bu firmalar arasındaki tahvil alım satım işlemleri açık piyasa işlemlerinin temelini oluşturur.


Açık piyasa işlemlerinin temel amacı, kısa vadeli faiz oranlarını kontrol altında tutmaktır. Bu hedef doğrultusunda genellikle vadesi 30 gün içinde dolan Hazine bonosu gibi kısa vadeli menkul kıymetler alınıp satılır. Ancak piyasa faiz oranları zaten sıfıra yakın seviyelerdeyken ilave parasal genişleme gerekiyorsa, bu durumda Federal Reserve daha uzun vadeli örneğin 5, 7 veya 10 yıllık Hazine bonolarını da satın alarak genişleme politikasını sürdürebilir. Bu tür işlemler, piyasalarda likiditeyi artırarak ekonomik faaliyeti desteklemeyi amaçlar.

 

 

Finans Yöneticileri İçin Fed’in Kararlarını Anlamanın Önemi

 

Finans yöneticileri açısından Fed’in kararlarını anlamak:

  • Döviz kuru yönetimi,
  • Sermaye maliyetlerinin hesaplanması,
  • Borçlanma zamanlaması,
  • Hazine stratejilerinin oluşturulması,
  • Riskten korunma (hedging) araçlarının seçimi gibi önemli konularda avantaj sağlar.

Amerikan Dolarının satın alma gücü, 1913'ten bu yana %95'in üzerinde değer kaybı yaşamıştır. Bu durum, uzun vadeli planlamada sadece nominal rakamlarla ve sayılarla değil, reel bazda analiz yapılmasının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

Finans yöneticileri açısından Fed’in karar mekanizmasını ve uyguladığı araçları doğru okumak, sadece küresel piyasaları izlemekten ibaret değildir; aynı zamanda şirketin döviz pozisyonlarından yatırım stratejilerine, borçlanma planlarından bütçe tahminlerine kadar tüm mali süreçlerini rasyonel temellere oturtmak demektir. Faiz oranlarındaki değişim, bilanço daralma veya genişleme programları ve FOMC kararları gibi unsurlar, şirketlerin finansal istikrarını doğrudan etkileyen temel sinyallerdir.

Bu nedenle üst düzey finans liderleri, Fed’in politika çerçevesini teknik yönleriyle anlayabildiği ölçüde öngörü kapasitesini geliştirir ve piyasaların gerisinde kalmak yerine bir adım önünde hareket eder. Parasal sıkılaşma dönemlerinde nakit yönetimini güçlendirmek, genişleme süreçlerinde ise yatırım fırsatlarını değerlendirmek için gerekli bilgi altyapısı, Fed’in işleyişine dair güçlü bir kavrayışla mümkündür. Stratejik fark yaratan liderlik, küresel finansın merkezinde dönen bu karmaşık yapıyı sadeleştirip, karar süreçlerine entegre edebilen yöneticilerin elindedir.